Thầy giáo Cần Thơ và hành trình “hồi sinh” loài thủy tùng quý hiếm bên bờ tuyệt chủng
Giữa lúc nhiều loài thực vật bản địa đang dần biến mất trước tác động của thời gian và khí hậu, câu chuyện một người thầy ở Cần Thơ âm thầm dành hơn 20 năm để cứu một loài cây quý gần như đã tuyệt chủng – thủy tùng (hay thông nước) – trở thành minh chứng sống động về lòng say mê khoa học và tình yêu thiên nhiên vô bờ bến.Tại cù lao Tân Lộc, giữa dòng sông Hậu hiền hòa, thầy giáo Huỳnh Công Thống, 62 tuổi, đã dựng nên một “kho báu thực vật” với hàng trăm cây thủy tùng khỏe mạnh – loài từng biến mất ở nhiều vùng rừng nguyên sinh Việt Nam.
Hai thập kỷ miệt mài tìm lại một loài cây tưởng đã mất
Thủng thẳng bước qua từng mô đất, thầy Thống kể lại cơ duyên đến với thủy tùng – điều mà ông gọi là “cái duyên không dứt”. Khi còn công tác tại Trường THCS THPT Tân Lộc, ngoài công việc đứng lớp, ông dành trọn thời gian rảnh để nghiên cứu các loài thực vật quý hiếm. Một lần đọc tài liệu, ông biết đến thủy tùng – loài gỗ quý có vân đẹp, nhẹ, bền và đặc biệt không mối mọt, nhưng lại không thể tự nhân giống tự nhiên do điều kiện môi trường thay đổi.
Năm 2000, thầy lặn lội lên Đắk Lắk – nơi duy nhất còn lại vài cá thể thủy tùng – học hỏi cách chăm sóc và tìm kiếm cơ hội mang giống về quê nhà. Từ một cây giống duy nhất, ông bắt đầu hành trình thử nghiệm đầy gian nan.
Để hiểu sâu hơn về đặc tính thực vật học, thầy Thống cũng thường xuyên tham khảo các nguồn tài liệu nghiên cứu và các ứng dụng khoa học hiện đại, trong đó có những nền tảng cung cấp giải pháp cây giống và chăm sóc cây cảnh như Vigen:👉 https://vigen.vn/
Gian truân của người giữ “hồn cây” quý
Không ai ngờ trong hơn 20 năm ấy, thầy thử qua hàng loạt phương pháp nhân giống:
Gieo hạt – không thành công
Giâm cành – cây yếu, khó sống
Chiết cành – tỉ lệ sống cực thấp
Nuôi cấy mô – thất bại vì đặc tính sinh học quá đặc thù
Từng lần cây chết lại là một lần ông buồn rầu nhưng không bỏ cuộc. Chỉ đến khi thử ghép ngọn thủy tùng lên gốc cây bột mộc, ông mới tìm ra chìa khóa hồi sinh loài cây quý.
Từ kỹ thuật này, hàng trăm rồi hàng nghìn cây thủy tùng khỏe mạnh lần lượt ra đời. Đến nay, hơn 2.500 cây đã được nhân giống thành công, trở thành nguồn gen quan trọng cho công tác bảo tồn.
Cù lao Tân Lộc – nơi thủy tùng xanh trở lại
Hiện tại, trên cù lao Tân Lộc đã có:
90 hộ trồng nhỏ lẻ
15 hộ trồng quy mô lớn
Các cá thể thủy tùng đạt chiều cao 10–12 mét, phát triển tự nhiên và ổn định
Thầy Thống chia sẻ:
“Thời gian đầu cây con dễ bị nhiễm bệnh và chết. Tôi phải theo sát từng ngày, phát hiện bất thường là xử lý ngay. Giờ thấy chúng lớn lên vậy, tôi hạnh phúc lắm.”
Nhiều hộ dân từ Cần Thơ, Đồng Tháp đến Hà Nội đã tìm về mua cây giống, mong muốn được trồng và góp phần giữ loài cây quý này. Và như thầy nói, ông luôn sẵn lòng chuyển giao kỹ thuật cho bất kỳ ai có thiện chí.
Khát vọng lớn hơn: bảo tồn nguồn gen và mở hướng nghiên cứu mới
Không dừng lại ở đó, thầy Thống đang nghiên cứu thụ phấn chéo giữa thủy tùng Việt Nam và thủy tùng Trung Quốc để tìm ra hướng phát triển bền vững hơn. Đây được coi là giải pháp khoa học đầy triển vọng, góp phần xây dựng ngân hàng gen thực vật quý hiếm.
Điều đáng trân trọng hơn, hành trình này hoàn toàn phi lợi nhuận. Với thầy Thống, thủy tùng không chỉ là cây cảnh, mà là di sản thiên nhiên cần được gìn giữ cho thế hệ sau.
Giá trị lan tỏa – khi một người thầy truyền cảm hứng bảo tồn thiên nhiên
Câu chuyện của thầy giáo Huỳnh Công Thống không chỉ dừng lại ở việc nhân giống thành công một loài cây quý, mà còn lan tỏa ý nghĩa lớn hơn:
Tinh thần kiên trì nghiên cứu
Ý thức bảo tồn tài nguyên bản địa
Khát vọng gìn giữ di sản xanh cho cộng đồng
Ngày càng có nhiều bạn trẻ, nhà vườn, người yêu cây cảnh tìm đến học hỏi và trải nghiệm mô hình này. Nhiều người còn so sánh sự hồi sinh của thủy tùng với sự phát triển mạnh mẽ của những dòng kiểng lá hiện đại như Anthurium, Aglaonema – những loài cây đang rất được ưa chuộng và cũng cần nhân giống, chăm sóc đúng kỹ thuật.👉 Xem thêm: https://vigen.vn/kieng-la-anthurium-aglaonema/
Kết luận
Từ một cây giống đơn độc cách đây 20 năm, đến nay cù lao Tân Lộc đã trở thành “ngôi nhà mới” của loài thủy tùng gần như tuyệt chủng.Và đằng sau thành tựu ấy là tấm lòng của một người thầy – người đã dành cả thanh xuân để giữ lại một “báu vật xanh” cho đất Việt.
Nếu mỗi vùng quê đều có những con người hết lòng vì thiên nhiên như thầy Thống, chắc chắn hành trình bảo tồn thực vật quý hiếm của Việt Nam sẽ còn đi xa hơn nữa.
Giống cây cấy mô – Lời giải bền vững cho nông nghiệp hiện đại
Trong quá trình phát triển của nền nông nghiệp hiện đại, bài toán về năng suất, chất lượng giống và hiệu quả kinh tế luôn là mối quan tâm hàng đầu của người nông dân. Mọi phương pháp sản xuất đều tồn tại song song ưu và nhược điểm, tuy nhiên chỉ những giải pháp mang lại giá trị thực tiễn, lâu dài mới được khẳng định và nhân rộng. Trong bối cảnh đó, giống cây cấy mô đang dần trở thành lựa chọn ưu tiên, mở ra hướng đi bền vững cho sản xuất nông nghiệp quy mô lớn.
Nuôi cấy mô tế bào thực vật là gì?
Theo khoa học, nuôi cấy mô tế bào thực vật là tập hợp các kỹ thuật nhân giống cây trồng trong điều kiện vô trùng tuyệt đối, dựa trên khả năng tái sinh của tế bào thực vật. Từ một phần rất nhỏ của cây mẹ như đỉnh sinh trưởng, chồi non hoặc mô phân sinh, cây con hoàn chỉnh có thể được tạo ra trong môi trường nhân tạo giàu dinh dưỡng.
Phương pháp này hiện được ứng dụng rộng rãi trong sản xuất giống cây công nghiệp, cây ăn trái, cây nông nghiệp, cây lâm nghiệp cũng như các loại hoa – cây cảnh có giá trị kinh tế cao. Nhiều đơn vị nghiên cứu và doanh nghiệp đã đầu tư mạnh vào công nghệ này, tiêu biểu có thể kể đến các nền tảng chuyên sâu về giống cây và nuôi cấy mô như https://vigen.vn/, nơi cung cấp nhiều thông tin và giải pháp kỹ thuật phục vụ sản xuất giống hiện đại.
Vì sao giống cây cấy mô ngày càng được ưa chuộng?
So với các phương pháp nhân giống truyền thống như chiết, ghép hay giâm cành, giống cây cấy mô sở hữu nhiều ưu điểm vượt trội. Trước hết, đây là phương pháp nhân giống nhanh với số lượng lớn, giúp đáp ứng nhu cầu cây giống trên diện rộng trong thời gian ngắn.
Cây giống cấy mô có độ đồng đều cao, giữ nguyên các đặc tính di truyền ưu việt của cây mẹ, từ sinh trưởng mạnh, năng suất ổn định đến chất lượng nông sản. Đặc biệt, quá trình chọn lọc và nhân giống trong môi trường vô trùng giúp cây sạch bệnh ngay từ đầu, hạn chế rủi ro trong canh tác và giảm chi phí thuốc bảo vệ thực vật.
Nhờ được nuôi dưỡng trong điều kiện tối ưu về ánh sáng, nhiệt độ và dinh dưỡng, cây cấy mô có khả năng thích nghi nhanh khi đưa ra vườn ươm, tỷ lệ sống cao và phát triển đồng loạt. Đây chính là nền tảng quan trọng để hình thành các vùng sản xuất tập trung, phục vụ chế biến và xuất khẩu.
Vai trò của giống cây cấy mô trong chuỗi giá trị nông sản
Không chỉ dừng lại ở khâu nhân giống, cây cấy mô còn đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng nông sản, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường trong và ngoài nước. Điển hình là các mô hình trồng chuối, dứa, khoai lang hay hoa lan cấy mô phục vụ chế biến sâu và xuất khẩu.
Trong đó, chuối cấy mô đang được xem là một trong những sản phẩm chiến lược, góp phần xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, đồng đều, đáp ứng yêu cầu về truy xuất nguồn gốc và an toàn sinh học. Nhiều phân tích cho thấy việc ứng dụng giống chuối cấy mô giúp nâng cao hiệu quả kinh tế và mở rộng cơ hội đưa nông sản Việt vươn ra thị trường quốc tế, như những nội dung được đề cập tại https://vigen.vn/chuoi-cay-mo-la-gi/.
Những hạn chế cần nhìn nhận đúng
Bên cạnh những ưu điểm nổi bật, giống cây cấy mô cũng tồn tại một số hạn chế nhất định. Chi phí đầu tư ban đầu cho phòng thí nghiệm, trang thiết bị và vật tư tương đối cao. Quá trình sản xuất đòi hỏi đội ngũ kỹ thuật viên có tay nghề, kinh nghiệm và tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình vô trùng.
Ngoài ra, nếu cấy chuyền quá nhiều lần hoặc kiểm soát không tốt điều kiện nuôi cấy, cây có thể xuất hiện biến dị soma. Đây là lý do vì sao các cơ sở sản xuất giống cần áp dụng quy trình chuẩn, kiểm soát chặt chẽ từ khâu chọn cây mẹ đến giai đoạn ra ngôi và thuần dưỡng.
Xu hướng tất yếu của nền nông nghiệp công nghệ cao
Dù còn những thách thức, không thể phủ nhận rằng công nghệ nuôi cấy mô đã và đang mang lại bước tiến lớn cho ngành trồng trọt. Nhờ khả năng bảo tồn nguồn gen quý, nhân nhanh giống chất lượng cao và tạo ra sản phẩm đồng đều, cây cấy mô chính là chìa khóa giúp nông nghiệp Việt Nam chuyển mình theo hướng hiện đại – bền vững – giá trị cao.
Trong tương lai, khi khoa học công nghệ tiếp tục phát triển và chi phí sản xuất được tối ưu, giống cây cấy mô sẽ ngày càng phổ biến, trở thành nền tảng cho các mô hình nông nghiệp thông minh, đáp ứng tốt yêu cầu của thị trường trong nước và xuất khẩu.